Türkiye'deki Tekke ve Zaviyeler
Karabaş Tekkesi, tekke ve semahane bölümlerinden oluşmaktadır. Tekke dikdörtgen planlı, tek katlı ve üzeri ahşap çatı ile örtülüdür.
Hasankeyf Köprüsüne girişte soldaki tepe üzerinde bulunan İmam Abdullah Zaviyesi, Dicle Nehrine Kuzeyden bakan bir mezarlık kümesinin ortasında yer almaktadır. İmam Abdullah M.S. 638 yılında Hasankeyf Kalesini altı yüz yıllık Bizans hakimiyetinden kurtarmak üzere düzenlenen son İslami akınlarda, Halid Bin Velid’in ünlü komutanı İyaz Bin Ganem’in sağ kolu olarak görev yapmış ve bu tarihteki Hasankeyf kuşatması sırasında şehit düşmüştür.
Tekke 1752-1753 yılında Maraş Valisi Abdullah Paşa tarafından Orta Asya'dan İstanbul'a gelen Nakşibendî tarikatına mensup dervişler için kurulmuştur.
1347’de Eratnaoğullarından Şeyh Hasan Bey için türbe olarak yapılmıştır. Yanına yapılan işhanı bu eseri gizlemiştir. Türbenin içinde siyah mermerden yapılmış sanduka vardır. Cephesi tamâmen mermerdir. Üzeri 10 m yüksekliğinde tuğladan geometrik süslemeli üstüvane şeklinde bir kubbeyle örtülüdür.
Tokat Gazi Osman Paşa Caddesi’nde bulunan bu dergâh, Muinüddin Pervane’nin kızı Safiyeddin’in bağışladığı bir köle olan Hacı Sümbül tarafından 1292 yılında yaptırılmıştır. Bunu belirten Selçuklu sülüsü ile yazılı kitabesinde Sultan II. Mesut zamanında yapılan bu dergâhın mescit ve türbe bölümlerinin olduğu da belirtilmiştir.
Keles, Denizler Köyü’nde bulunan bu cami, kitabesinden öğrenildiğine göre Valide Sultan’ın Kethüdası Yusuf Efendi tarafından 1797-1798 yıllarında yaptırılmıştır. Caminin güneyindeki haziresinde Turabi Efendi’nin şeyhlerinden Şeyh Hasan’ın, Derviş Habib’in mezar taşları bulunmaktadır. Cami, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı, ahşap tavanlı ve çatılıdır.
Tokat Meydan Mahallesi’nde, Emniyet Müdürlüğü’nün arkasında, Gazi Osman Paşa Lisesi’nin yanında bulunan bu zaviyenin giriş kapısı üzerindeki kitabesinden öğrenildiğine göre; Sultan II. Gıyaseddin Mesud zamanında, Selçuklu döneminde yaptırılmıştır. Osmanlı döneminde de dergâh ve türbe olarak kullanılmıştır.
Melik Gazi türbesinin yanında, dikdörtgen planlı bir yapıdır. Bina iki ayrı bölme tipi gösterir. Bunlar tuğladan küre biçiminde kubbelere sahiptir ve penceresizdir. Biri küçük, ikisi büyükçe 3 mezar, sol bölme içerisinde yer almaktadır. Tugay Hatun Kümbeti Çarşı Mahallesi'nde, bahçe içindedir. 13. yüzyılda Mengücek Beyliği döneminde yapıldığı sanılmaktadır.
İncesu ile Ürgüp’e bağlı Başköy kasabası arasındaki Tekkedağı bölgesindedir. Dikdörtgen planlı ve duvarları küçük kesme taşlarla örülü Selçuklu tarzındaki Şeyh Turesan Zaviyesi ve Türbesi I. Alaaddin Keykubat’ın karısı Mahperi Hunat Hatun tarafından yaptırılmıştır.