Van Genel Bilgiler
Van'da Gezilecek Yerler
Van Fotoğrafları
Türkiye'de Kültür Turizmi
Van'da Kültür Turizmi
Türkiye'deki Antik Kentler
Van'daki Antik Kentler
Tuşpa
Urartu başkenti Tuşpa’nın sitadelinde, günümüzde de Urartu mimarlığının özgün tasarımlarını görmek mümkündür. Ayrıca Tuşpa ve çevresindeki in-situ yazıtlara ilaveten, daha sonraki dönemlerde devşirme yapı malzemesi olarak kullanılan steller, stel ve sütun kaideleri ve diğer mimarı parçalar üzerinde yer alan 100’u aşkın yazıt, bize Tuşpa’nın önemi ve inşa faliyetlerini kanıtlamaktadır. Bilinen en eski in-situ yazıt Sardurburcu üzerindedir.
Tuşpa sitadelinde bulunan anıtsal yapılar şunlardır;
Sardurburcu/Madırburcu: Sitadelin batı ucunda, kuzeybatı eteklerindedir. Yerel adı “Madırburç”tur. Şehrin en eski krali yapısıdır ve I. Sarduri tarafından yaptırılmıştır. Dikdörtgen planlı olup, mevcut 5 taş dizisinin yüksekliği ortalama 4, 00 m’dir. Anıt, her biri 8-10 ton ağırlığında, özenle yontulmuş devasa kalker bloklarla inşa edilmiştir. Bu blokların üzerinde, 3’ü doğuda, diğer 3’ü de batı cephede yer almak üzere 6 kez yenilenen inşa yazıtı yeni Assur çivi yazısı ile Assur dilindedir.
İç Kale: Yukarı sitadel, Van kayalığının en yüksek kısmıdır. Güneydeki tırmanılması çok güç sarp uçurum dahil, etrafı çepeçevre güçlü surlarla çevrilmiştir. Surun taş bedenleri, Urartu dönemine aittir. Bunun üzerindeki taş ve kerpiç eklentiler ise Urartu’nun yıkılmasından I. Dünya Savaşı’na dek çeşitli zamanlara aittir. İç kaleye giriş batıdandır. Tuşpa şehrinin ilk sarayları ve en eski tapınağı burada yer almaktaydı. Tapınaktaki çift celladan biri muhtemelen baş tanrı Haldi’ye diğeri ise “ata kültü”ne tahsis edilmişti.
Kral Mezar Yapıları: Sitadeldeki yüksek düzeyde bir işçiliği yansıtan görkemli mezar yapıları, Urartu anıtsal kaya mimarlığının en önemli eserlerindendir.
Bu yapılar plan olarak, büyük bir ana alan ve bu salona bağlantılı olan kral ve ailesinin mezar odalarından oluşmaktadır. En eski kral mezar yapıları Büyük Platform’da yer alır. Bu mekanların Osmanlı dönemi boyunca silah, cephanelik, erzak deposu ve atölye olarak kullanıldığını, 17. yüzyıla ait bir Osmanlı planından ve Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinden öğreniyoruz.
Büyük Platform’da yer alan mezarlar içinde I. Sarduri, İşpuini ve Menua Mezarı, II. Sarduri, Kremasyon geleneğindeki mezar, I. Argişti’nin Mezarı yer almaktadır.
Yeni Saray, Menua Sirşini (Tanrılara sunulacak kurbanlık hayvanların muhafaza edildiği ahır) Analı Kız Kutsal Alanı (Hazine Kapısı) Yukarı Sitadel’de yer alan diğer yapılardır.
Tuşpa Aşağı Şehir-Van Kalesi Höyüğü, sitadelin kuzuy eteklerinin 70 m. kadar kuzeyinde, sarp Van Kayalığına paralel olarak ovanın düzlüğünde uzanmaktadır.
Burada yapılan kazı çalışmaları, Van Bölgesinin yerleşim tarihinin aydınlanmasına büyük katkı sağlamıştır. Aşağı şehrin önce sitadelin güneyindeki kuytu alanda kurulduğu kesindir. Bu kısım kışın şiddetli kuzey rüzgârlarından Van kayalığı sayesinde korunmaktadır. Bu nedenle öncelikle tercih edilmiştir. Ortaçağ’dan günümüze ulaşan etrafı sur ve hendekle çevrili eski Van şehri de buradadır.
Van Kalesi Höyüğü M. Ö.3. binyılda Eski Tunç Çağı’ndan itibaren iskan edilmiştir. M. Ö.3. ve 2. binyıla tarihlenen seramik örnekleri, özellikle Urmia Ware denilen 2. binyıl polikrom (çok renkli) çanak çömlekleri önemlidir. Demir Çağı buluntuları ise daha yoğundur. Kuzeyde Kafkasya’da Ermenistan, batıda Malatya-Elazığ yöresi, doğuda Urmiye Gölü’nün batı kıyılarına kadar uzanan bir alanda da karşılaşılan ağız kenarı oluk bezemeli seramik türleri, bölgede Urartu Krallığı öncesine giden bir kültür birliğini kanıtlamaktadır.
Tuşpa sitadelinde bulunan anıtsal yapılar şunlardır;
Sardurburcu/Madırburcu: Sitadelin batı ucunda, kuzeybatı eteklerindedir. Yerel adı “Madırburç”tur. Şehrin en eski krali yapısıdır ve I. Sarduri tarafından yaptırılmıştır. Dikdörtgen planlı olup, mevcut 5 taş dizisinin yüksekliği ortalama 4, 00 m’dir. Anıt, her biri 8-10 ton ağırlığında, özenle yontulmuş devasa kalker bloklarla inşa edilmiştir. Bu blokların üzerinde, 3’ü doğuda, diğer 3’ü de batı cephede yer almak üzere 6 kez yenilenen inşa yazıtı yeni Assur çivi yazısı ile Assur dilindedir.
İç Kale: Yukarı sitadel, Van kayalığının en yüksek kısmıdır. Güneydeki tırmanılması çok güç sarp uçurum dahil, etrafı çepeçevre güçlü surlarla çevrilmiştir. Surun taş bedenleri, Urartu dönemine aittir. Bunun üzerindeki taş ve kerpiç eklentiler ise Urartu’nun yıkılmasından I. Dünya Savaşı’na dek çeşitli zamanlara aittir. İç kaleye giriş batıdandır. Tuşpa şehrinin ilk sarayları ve en eski tapınağı burada yer almaktaydı. Tapınaktaki çift celladan biri muhtemelen baş tanrı Haldi’ye diğeri ise “ata kültü”ne tahsis edilmişti.
Kral Mezar Yapıları: Sitadeldeki yüksek düzeyde bir işçiliği yansıtan görkemli mezar yapıları, Urartu anıtsal kaya mimarlığının en önemli eserlerindendir.
Bu yapılar plan olarak, büyük bir ana alan ve bu salona bağlantılı olan kral ve ailesinin mezar odalarından oluşmaktadır. En eski kral mezar yapıları Büyük Platform’da yer alır. Bu mekanların Osmanlı dönemi boyunca silah, cephanelik, erzak deposu ve atölye olarak kullanıldığını, 17. yüzyıla ait bir Osmanlı planından ve Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinden öğreniyoruz.
Büyük Platform’da yer alan mezarlar içinde I. Sarduri, İşpuini ve Menua Mezarı, II. Sarduri, Kremasyon geleneğindeki mezar, I. Argişti’nin Mezarı yer almaktadır.
Yeni Saray, Menua Sirşini (Tanrılara sunulacak kurbanlık hayvanların muhafaza edildiği ahır) Analı Kız Kutsal Alanı (Hazine Kapısı) Yukarı Sitadel’de yer alan diğer yapılardır.
Tuşpa Aşağı Şehir-Van Kalesi Höyüğü, sitadelin kuzuy eteklerinin 70 m. kadar kuzeyinde, sarp Van Kayalığına paralel olarak ovanın düzlüğünde uzanmaktadır.
Burada yapılan kazı çalışmaları, Van Bölgesinin yerleşim tarihinin aydınlanmasına büyük katkı sağlamıştır. Aşağı şehrin önce sitadelin güneyindeki kuytu alanda kurulduğu kesindir. Bu kısım kışın şiddetli kuzey rüzgârlarından Van kayalığı sayesinde korunmaktadır. Bu nedenle öncelikle tercih edilmiştir. Ortaçağ’dan günümüze ulaşan etrafı sur ve hendekle çevrili eski Van şehri de buradadır.
Van Kalesi Höyüğü M. Ö.3. binyılda Eski Tunç Çağı’ndan itibaren iskan edilmiştir. M. Ö.3. ve 2. binyıla tarihlenen seramik örnekleri, özellikle Urmia Ware denilen 2. binyıl polikrom (çok renkli) çanak çömlekleri önemlidir. Demir Çağı buluntuları ise daha yoğundur. Kuzeyde Kafkasya’da Ermenistan, batıda Malatya-Elazığ yöresi, doğuda Urmiye Gölü’nün batı kıyılarına kadar uzanan bir alanda da karşılaşılan ağız kenarı oluk bezemeli seramik türleri, bölgede Urartu Krallığı öncesine giden bir kültür birliğini kanıtlamaktadır.