Şanlıurfa'daki Hanlar
Şehir merkezinde vilayet binasının batı tarafında bulunan tarihi bir Osmanlı hanıdır. Geçmişte Topçu sınıfına ait bir askeri birliğin burada görevli bulunmasından dolayı buraya "Topçu Hanı" denildiği ifade edilmektedir.
Kanuni Sultan Süleyman döneminde, h.970 (1562) tarihinde yapılmıştır. Şanlıurfa'daki hanların en güzel ve anıtsal örneklerindendir.
Han’a, kuzey cephedeki beşik tonozlu eyvan kapıdan girilir. Kare avluyu çevreleyen tonoz örtülü dükkânların üzerinde ikinci kat yer almaktadır. Çatı ile örtülü ikinci kat odalarının kuzey, güney ve doğuda olanlarının önleri sütunlar üzerine oturan revaklarla çevrilidir.
Kazazlar Çarşısı civarındaki Mencek Hanından ilk defa 1716 tarihli Ayn-ı Zeliha Binti Hacı Ali vakfiyesinde söz edilmektedir. Tam olarak hangi tarihte inşa edildiği bilinmeyen hanın 1373- 1727 yılları arasındaki dönemde inşa edilmiş olabileceği söylenmektedir. Han düzgün kesme taşlardan yapılmış olup kuzey cepheden, çapraz ve beşik tonozlarla örtülü dehliz şeklinde bir girişi mevcuttur.
Gümrük Hanı'nın batısına bitişik olarak inşa edilmiş, bir kapalı çarşıdır. Gümrük hanı ile aynı tarihte hana gelenlerin hayvanlarının barınması için yaptırılmış olduğu tahmin edilmektedir. 1997 yılında Şanlıurfa Valiliğince restore edilen çarşı günümüzde Halıcılar Çarşısı olarak kullanılmaktadır. Düzgün kesme taşlardan inşa edilmiş kuzey-güney istikametinde beşik tonozla örtülüdür.
Çadırcı Pazarı ile Kazancı Pazarı arasında, kuzey güney yönünde birbirine paralel olarak uzanan ve her biri 15'er çapraz tonozla örtülü iki kapalı çarşıdır. Düzgün kesme taşlardan inşa edilmiştir. Çarşı,1887 yılında Hartavizâde Hafız Muhammet Selim Efendinin oğlu Hüseyin Paşa tarafından yaptırılmıştır. İnşa edildiği yıllarda Halı, Kilim, Keçe ve benzeri yaygıların satıldığı yer olarak kullanılmıştır.
Mençek hanının batısında yer alan ve kuzey gü¬ney istikametinde uzanan bu çarşının kuzey kesimi beşik tonozla örtülü, güney kesiminin üzeri açıktır. Çarşının iki yanında beşik tonoz örtülü olarak sıra¬lanan dükkânlar
Kınacı pazarının batısına paralel olarak uzanan, beşik tonozla örtülü bir çarşıdır. Kuyumcu ve elbi¬seci esnafı tarafından kullanılmaktadır.
Pamukçu Pazarı'nın batısına paralel olarak uza¬nan yeni boyahâne çarşısının altında bulunan bir yeraltı çarşısıdır. Ortasından Halil-ür Rahman su¬yunun aktığı bu çarşı rutubetli olması, iplik ve ku¬maş boyama sanatının terk edilmesi nedenleriyle 40 yıl kadar önce kapatılmıştır. Boyahane çarşısının adına h. 1153 (m. 1740) tarihli Rızvan Ahmet Paşa Vakfiyesi'nde rastlanılmış olması yapının o tarih¬lerde mevcut olduğunu göstermektedir.
Şanlıurfa Soğmatar’ın 30 km. kuzeyinde, Dağyanı Köyü’nde bulunan bu han, Mehmet’in Hanı ismi ile de tanınmaktadır. Aynı zamanda burası Hayrat olarak da anılmaktadır. Romalılar dönemine ait bir yapının üzerindeki bu hanın yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır.
Şanlıurfa şehir surlarının Samsat Kapısı dışında bulunan bu hanın kitabesi günümüze gelemediği gibi kaynaklarda da onunla ilgili bilgiye rastlanmamıştır. Bu bakımdan yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Yapı üslubundan XV.-XVI.yüzyıllarda yapıldığı sanılmaktadır.