Cedid Mehmet Efendi Medresesi
İstanbul Eminönü ilçesi, Kabasakal Caddesi ile Mimar Mehmet Ağa Caddesi’nin kesiştiği köşede bulunan, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu’nun restore ederek otel olarak kullanılan Yeşil Ev’in bitişiğindeki Cedid Mehmet Efendi Medresesi aynı zamanda Kabasakal Medresesi olarak da tanınmaktadır. Medresenin tarihi geçmişi ile ilgili kaynaklarda yeterli bilgi bulunmamaktadır. Banisi olarak söylenen Cedid Mehmet Efendi’nin kim olduğu konusunda da Sicil-i Osmanî’de bu isme rastlanmamıştır. Bu nedenle Cedid Mehmet Efendi’nin halktan bir kişi olduğu ve bu medreseyi yaptırdığı sanılmaktadır. Medresenin mimari yapısı da XVIII. yüzyılda yapıldığını göstermektedir.
Cedid Mehmet Efendi Medresesi’nin kitabesi bulunmamaktadır. Medresenin bütünü tamamlanmadan öğrenime açıldığı avlu revaklarının sütun başlıklarından yalnızca birinin işlenip, diğerlerinin eksik bırakılmasından anlaşılmaktadır. Büyük olasılıkla da banisi medreseyi tamamlamadan ölmüş olmalıdır. Bu medrese ile ilgili Ceride-i İlmiye ve Ders Vekâleti Medrese ve Müderris Defteri’nde ismi geçmektedir. Buna göre, Cedid Mehmet Efendi Medresesi Taliyye üç sınıftan oluşmuş ve 30 öğrencisi bulunuyordu. Bunun yanı sıra Esin Yücel’den öğrenildiğine göre Ders Vekâleti Medrese ve Müderris Defteri’nde medrese ile ilgili bir kayıt bulunmaktadır:
“Cedid Mehmet Efendi
Sultanahmed. Hücre sayısı:12
Zemînî harabca, cereyân-ı havâya müsâ’id değil ise de, nufûz-ı ziyâya müsâ’idce 12 odası ve harab bir dershâne ile muhtâc-ı tathîr ve kûfi vüs’atde bir havli ve şadırvan ve bir de kuyusu mevcûd olup, abdesthâne, gusûlhâne, çamaşırhânesi ta’mîr olunduğundan kâfidir. Lâyıkıyla ve mükemmel bir ta’mîr-i fennî ile talebe iskân edebilir. Hâl-i hâzırdı pek iyi değildir.7 talebesi vardır.12 kadar talebe ikâmet edebilir. Fî 20 ağustos 1330.
Müderrisleri:
Ders-î âmmdan Kastamonulu
Mustafa Âsım Efendi
Ders-î âmmdan Filibeli Ahmed
Cevded Efendi
…….77 İshak Paşa
Boş olub, biraz ta’mir edilir ise, talebe ikamet eder. Birkaç zâbid namzedi vardır, memlekete gitmek üzeredir. Fi 19 Kanun-ı evvel. Sene 334. ”
Medrese İstanbul Vakıflar Baş Müdürlüğü’nün mülkiyetinde olup, 4 Nisan 1984 yılında Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu ile yapılan protokol ve Bakanlar Kurulu’nun 8 Mayıs 1983 gün ve 6506 Sayılı Kararı ile on yıllığına kuruma tahsis edilmiştir. Bu tarihte bakımsız olan medrese Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu’nca Y. Mimar Mustafa Pehlivanoğlu ve Y. Müh. Vasıf Pehlivanoğlu tarafından yapılan restorasyonu 1987 yılında tamamlanmıştır.
Medrese kesme taştan avlulu plan tipindedir. Medreseye Kabasakal Caddesi üzerinde sıralanmış dükkânların arasından girilmektedir. Mermer söveli, basit bir girişten sonra beşik tonozlu bir geçitten avluya ulaşılmaktadır. Bu avlu dikdörtgen planlıdır. İçerisinde kime ait olduğu bilinmeyen bir mezar, kuyu ve su haznesi bulunmaktadır. Avlu üç taraftan dokuz sütunun taşıdığı sivri kemerli bir revak ile çevrelenmiştir. Revaklardaki ince ve mermer sütunlar birbirleri ile sivri kemerlerle bağlanmıştır. Bu revakların arkasında 12 adet üzeri kubbeli medrese hücresi bulunmaktadır. Bu medrese odaları kare planlı olup, birer pencere ve kapı ile avluya açılmaktadır. Medresenin Kabasakal Caddesi’nin köşesine rastlayan yerine yine kare planlı ve hücrelerden daha büyük bir dershane-mescit yapılmıştır.
Günümüzde medrese Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu’nun yönetiminde Osmanlı kültürünü yansıtan İstanbul El Sanatları Çarşısı olarak hizmet vermektedir.
Cedid Mehmet Efendi Medresesi’nin kitabesi bulunmamaktadır. Medresenin bütünü tamamlanmadan öğrenime açıldığı avlu revaklarının sütun başlıklarından yalnızca birinin işlenip, diğerlerinin eksik bırakılmasından anlaşılmaktadır. Büyük olasılıkla da banisi medreseyi tamamlamadan ölmüş olmalıdır. Bu medrese ile ilgili Ceride-i İlmiye ve Ders Vekâleti Medrese ve Müderris Defteri’nde ismi geçmektedir. Buna göre, Cedid Mehmet Efendi Medresesi Taliyye üç sınıftan oluşmuş ve 30 öğrencisi bulunuyordu. Bunun yanı sıra Esin Yücel’den öğrenildiğine göre Ders Vekâleti Medrese ve Müderris Defteri’nde medrese ile ilgili bir kayıt bulunmaktadır:
“Cedid Mehmet Efendi
Sultanahmed. Hücre sayısı:12
Zemînî harabca, cereyân-ı havâya müsâ’id değil ise de, nufûz-ı ziyâya müsâ’idce 12 odası ve harab bir dershâne ile muhtâc-ı tathîr ve kûfi vüs’atde bir havli ve şadırvan ve bir de kuyusu mevcûd olup, abdesthâne, gusûlhâne, çamaşırhânesi ta’mîr olunduğundan kâfidir. Lâyıkıyla ve mükemmel bir ta’mîr-i fennî ile talebe iskân edebilir. Hâl-i hâzırdı pek iyi değildir.7 talebesi vardır.12 kadar talebe ikâmet edebilir. Fî 20 ağustos 1330.
Müderrisleri:
Ders-î âmmdan Kastamonulu
Mustafa Âsım Efendi
Ders-î âmmdan Filibeli Ahmed
Cevded Efendi
…….77 İshak Paşa
Boş olub, biraz ta’mir edilir ise, talebe ikamet eder. Birkaç zâbid namzedi vardır, memlekete gitmek üzeredir. Fi 19 Kanun-ı evvel. Sene 334. ”
Medrese İstanbul Vakıflar Baş Müdürlüğü’nün mülkiyetinde olup, 4 Nisan 1984 yılında Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu ile yapılan protokol ve Bakanlar Kurulu’nun 8 Mayıs 1983 gün ve 6506 Sayılı Kararı ile on yıllığına kuruma tahsis edilmiştir. Bu tarihte bakımsız olan medrese Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu’nca Y. Mimar Mustafa Pehlivanoğlu ve Y. Müh. Vasıf Pehlivanoğlu tarafından yapılan restorasyonu 1987 yılında tamamlanmıştır.
Medrese kesme taştan avlulu plan tipindedir. Medreseye Kabasakal Caddesi üzerinde sıralanmış dükkânların arasından girilmektedir. Mermer söveli, basit bir girişten sonra beşik tonozlu bir geçitten avluya ulaşılmaktadır. Bu avlu dikdörtgen planlıdır. İçerisinde kime ait olduğu bilinmeyen bir mezar, kuyu ve su haznesi bulunmaktadır. Avlu üç taraftan dokuz sütunun taşıdığı sivri kemerli bir revak ile çevrelenmiştir. Revaklardaki ince ve mermer sütunlar birbirleri ile sivri kemerlerle bağlanmıştır. Bu revakların arkasında 12 adet üzeri kubbeli medrese hücresi bulunmaktadır. Bu medrese odaları kare planlı olup, birer pencere ve kapı ile avluya açılmaktadır. Medresenin Kabasakal Caddesi’nin köşesine rastlayan yerine yine kare planlı ve hücrelerden daha büyük bir dershane-mescit yapılmıştır.
Günümüzde medrese Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu’nun yönetiminde Osmanlı kültürünü yansıtan İstanbul El Sanatları Çarşısı olarak hizmet vermektedir.