Mesnevi'den Sözler

Mana denizine susamış isen Mesnevi Adası ‘ndan denize bir ark aç. Mesnevi arkından gidersen denizlerin altını, mercanları görürsün.

Akıl ve zekâ kemâle ermekle Allah’a varılmaz. Yöneticiler hediye ve ihsanını çok bilmişlere değil, önlerinde acizlenenlere verirler.

Allah korkuyu âleme direk yaptı. Herkes can korkusu ile bir işe sarılır. Hamdolsun ki, bu korku var. Olmasa dünyada düzen olur muydu?

Kaza seni gece gibi sarsa da elinden tutacak olan yine odur. Seni emin kılmak için Allah’ın bela ile korkutmasını da bir çeşit yardım bil.

Yok olmak zıddın zıddını yenmesinden ileri gelir. Zıt yoksa ebedilik vardır. Allah cennetten zıtları giderdi, orada güneş de yok zemheri de.

Sözden el çek ki, Allah sende Ledün ilmini meydana çıkarsın. İyilikte ve kötülükte her insanın kendisine benzer melekten bir arkadaşı vardır.

Hiçbir şey olmayan bir şey, hiçbir şey olmayan bir şeye âşık olmuş, hiç var olmamış, hiç var olmamışın yolunu kesmiştir. Hepsi hayal. Ya gerçek?

Ana veya baba surat asmasa, çocuk tehlikelerden korunur mu? Rabb’ın sana bela verdi ise seni tehlikeden çekip almak içindir. Kızacak mısın o’na?!..

Çocuk oyuna öyle bir dalar ki gece olduğunu fark etmez bile. Hatta eşyalarını çalsalar onu da fark etmez. ‘Dünya hayatı oyundur.’ sözünü iyi düşün.

Hikmet arayanlar: Hikmet kaynağı olur. Tahsilden ve sebebe bağlanmaktan kurtulur.Bilgileri hıfzeden levh, levhi mahfuz olur, akıl ruhtan feyz alır.

Helal lokma, nuru ve olgunluğu arttırır. İlim, hikmet, aşk, incelik helal lokmadan doğar.Lokma tohumdur; mahsulü fikir.Lokma denizdir; incisi fikir.

Miras malının vefası yoktur, geçer gider. Mirasa konan, kadrini bilmez, çünkü emek vermedi. Sana da Allah bu canı bedava verdi diye kıymet bilmezsin.

Nebi; “bahar yelinden yararlanın,güz yelinden sakının” dedi. Güz; nefis ve hevadır. Bahar akıl ve ruh. Güz şeytanı fısıldar. Bahar ise evliya sözüdür.

Olayları yorumlama. Kendini yorumla. Kendine kötü de, ama gülbahçesine kötü deme. Hilm (yumuşaklık) kılıcı düşmanları yener. İlim suyu toprağı yeşertir .

Bazı suçlar ve günahlar rahmet ve kurtuluş sebebidir. Ömer, Peygamber’i öldürmeye geldi. İman etti. Âdem yasak meyve yedi. Kulluk ve dünya hayatı başladı.

Dünya zindan, biz mahpusuyuz; zindanı del kurtul. Ten bir gemi, dünya denizdir. Dünyayı tenine koyarsan, gemi batar. Ayaklarının altına al ki yüzüp gidesin.

Gül dalı nerede yeşerirse yeşersin güldür. Şarap küpü nereye konursa konsun şaraptır. Gül mezbelelikte bitmekle kötü olmaz, şarap altın tasa konmakla helal olmaz.

Şeker gibi söz söylemek istersen helva yemeği bırak, sabret. Firaset sahiplerinin hırsı sabra, çocukların hırsı helvayadır. Sabreden arşa çıkar, helva yiyen yerde kalır.

Bu âlemin direği gaflettir. Akıllılık ve uyanıklık öbür âlemdendir. Bunlar sana galip gelirse bu âlem gözünde alçalır. Akıllılık güneş, hırs buzdur. Akıllılık su, dünya kirdir.

Tutulmadan, kekelemeden yüzlerce kitap okusan da allah takdir etmedi ise aklında hiçbir şey kalmaz. Allah’a kulluk edersen kitap okumasan da bilgiler kalbinden akar gelir sana.

Ateşten yaratılanlar, topraktan yaratılana düşmandır. Ateş suya , su ateşe düşmandır. Ateş heva, su ise dindir. Din ehlini, kin ehlinden ayır. Hak’la oturanı ara bul da onunla otur.

Başına gelen eziyetler artıyor değil mi? Buğdayı başak olsun diye toprağa attılar. Değirmende un olsun diye ezdiler. Ekmek oldu. Dişleri ile ezdiler. Ezil ki can olasın. Can veresin.

Her dükkânın ayrı bir sanatı ve kârı vardır. Mesnevi yokluk dükkânıdır oğul. Kunduracıda deri olur. Terzide kumaş olur. Mesnevimiz vahdet dükkânıdır. Orada tevhidden başka ne görürsen puttur.

Varlık elde etmek için yokluk gerek. Mimar ev yapmak için boş arsa arar. Marangoz ahşap işi yapmak için ham tahta arar. Saka su satmak için susuz ev arar. Yokluğa dikkat et, onda çok hikmetler var.

Gam ve kederin anahtarı sabırdır. Endişe etmekten sakın, sakin ol. İlacın başı perhizdir. Düşünce ve mantık perhizi yap ki, can kuvvetini göresin. Kaşınmak uyuza ilaç olmaz, sadece kaşıntıyı artırır.

Heveslerinden kurtulan kişi buluğa ermiştir. Milletin çoğu ise halen çocuktur. Vehim, fikir, duygu, çocukların tahtadan atıdır. Sen ilim atına bin. İlim, gönül ehline küheylan olur, beden ehline yük olur.

Kardeşlerinin gönlünde sana kin varsa kuyuda kalman daha iyidir. Allah, kardeşlerinin kininden korumak için Yusuf ‘u kuyuya attırdı. Etrafında çekemeyenler, sevmeyenler çoksa kendi kabına çekilmek daha iyidir.

Allah bir kimsenin perdesini yırtmak isterse o kişiyi temiz insanları ayıplamaya sevk eder. Ayıbını örtmek dilerse o kimse ayıplı kimseler hakkında konuşamaz hale gelir. Yardım etmek isterse, ona dua ve yakarış kapısını açar.

Bedeni her yana çeken, bakıştır. Erkeğe kadın bakışı verilirse sapık olur, kadına erkek bakışı verilirse yine sapık olur. Ama sana Cebrail bakışı verilirse kuş gibi semada yol alırsın. Arşa âşık olursun. Eşek huyu verilirse köşkün sadece ahır olur.

Nefis atının kuyruğu şehvettir. Ona tapan, geri geri gider. Şehvetini kesersen yeni bir yöne arzu duyarsın. Ağaç dalları yamuk yumuk yetişirse uygun yerlerden budarlar da doğru sürer dallar. Şehvetini sürekli buda ki, beden ağacın güzel dallar yaysın.

Allah Adem’e “Senin suçunu da ben takdir ettim. Ama sen suçun tamamını üstüne alıp tevbe ettin. Niye , Rabb’im bunu sen yaptırdın demedin” dedi. Adem; “korktum, edep dışına çıkamazdım” dedi. Allah “işte o edebin sebebi ile biz seni koruduk ve kayırdık’ dedi.

Allah kadını erkeğe yoldaş yarattı.Adem nasıl olur da Havva’dan ayrı kalır. Görünüşte su, ateşten üstündür. Görünüşte erkek kadına üstündür. Ama gerçekte su, ateşe konunca fokur fokur kaynar. Gerçekte erkekler mağluptur. Mağlupluk muhabbet vesilesi olacaksa ne mutlu mağluplara!.

Cebrail’e can olanların kıblesi sidre, karna kul olanların kıblesi sofradır. Arifin kıblesi vuslat nuru; filozofun kıblesi hayaldir. Zahidin kıblesi allah, tamahkârın kıblesi ise altın kesesidir. Manaya yönelenlerin kıblesi sabır, görüntüye tapanların kıblesi bedendir. Batın alemine kanat açmak dileyenlerin kıblesi allah, Zahir’de kalanların kıblesi güzel kadın yüzüdür.

Aşağılıklara arkadaş olursan seni helak ederler. Vaktiyle bir kurbağa fare’ye eş oldu. Fare, kurbağaya kardeş sesin içimi ferahlatır, ama pek az su dışına çıkarsın. Seni saatlerce bekliyorum. Gel anlaşalım, senin ayağından benim ayağıma ip bağlayalım, benim canım sesini çekince ben ipi çekerim sen gelirsin, dedi. Bir gün fare’yi karga gördü ve kaptığı gibi havaya kaldırdı. İpe bağlı kurbağanın da sonu oldu bu havalanma!